Gi-awhag sa DOH sugod 20 ang edad angay mag ‘self-breast examination’ na

Ni Juju Manubag-Empuerto

CEBU CITY, October 7 (PIA) --- Sa 20 nga edad, angay nang sugdan sa usa ka babae ang paghimo ug kaugalingong eksaminasyon sa iyang totoy aron matino ug duna ba kiniy bugon aron kadapatan dayon ug saktong pagtagad ug pagpanambal.

Mao kini ang gisulti ni Dr Herbert Tagad, usa ka Surgical Oncology Fellow sa Vicente Sotto Memorial Medical Center (VSMMC) nga usa sa gidapit sa bag-o lang gipahigayong Kapihan sa PIA sa buhatan sa Department of Health (DOH)-7 atol sa pagsaulog sa ‘Pink October’.

Matod pa ni Tagad nga angayang magsugod sa paghimo ug kaugalingon nga eksaminasyon sa iyang totoy sa edad nga 20 ang usa ka babae ug himoon kini nga regular.

Hilngon ang totoy kun duna ba kiniy bugon, lusay, abnormal nga pagtubo, bation ug pagngolngol o pagkuylap.

Sumala pa ni Tagad nga mas maayo nga mahilingan sa sayo ang mga sintomas sa kanser sa totoy para madali ug barato ang pagtambal  gawas sa taas ang kahigayonan nga mabuhi.

Si Tagad nagkanayon usab nga ang mga lalaki dili gawasnon sa giingong sakit kay basi sa datos sa tuig 2010 nga iyang gihatag, may duha ka lalaki nga gi-kanser ug karong tuiga, may 1 na ka lalaking nahilngan nga anaay kanser sa totoy didto sa  VSMMC.

Matod pa ni Tagad nga 1 lamang nga porsiyento ang mga lalaki nga masakit sa kanser sa totoy. Ug sa 150 ka buok nga nahilngan niadtong 2010 nga gi-kanser sa totoy, 60 porsiyento ang anaa sa early stage ug 50 porsiyento ang anaa sa advance stage. Kwarenta porsiyento lang sab ang magpa-opera.

Gidasig ni Tagad ang mga babayeng mitongtong na sa 40 ang edad pataas nga magpa-mammogram kada tuig.

Gibatbat usab niya ang dunay dakong kahigayonan nga kanseron sa totoy sama sa sayo giregla, ang dugay ni undang ang regal, mga edaran ug dunay history sa kanser sa pamilya.

Sumala ni Tagad nga kung anaa pa sa stage 1 ang kanser, 90 porsiyento nga maluwas pero inig mo-stage 2 na, anaa lamang sa 70-85 porsiyento nga mabuhi, stage 3 kay 60 na lamang ka porsiyento ug stage 4, 50 porsiyento na lang nga mabuhi pa.

Gipahibalo ni Tagad nga ang VSMMC nagahatag ug libreng konsulta, operasyon ug chemotherapy apan gikinahanglan nga paliton sa pasyente ang mga tambal nga wala sa ospital. (PIA-Cebu)

============

DOH nimugna’g lakang  pagsumpo sa sayong pagpanigarilyo sa mga batan-on

by Amor Saludar

CEBU CITY October 6 (PIA) Isip tubag sa nagkadaghang mga kabatan-onan nga nanigarilyo ang Department of Health (DOH- 7) nipalapad sa serbisyo sa lukop nasud nga  programa’ng “Garantisadong Pambata” diin nagtanyag og health package nga serbisyo alang sa mga bata, inahan ug mga caregiver.

Atol sa gipahigayon nga Kapihan sa PIA-Cebu dili pa lang dugay  gitataw ni DOH-7 Regional Director, Dr. Susana Madarieta nga sa kinatinbuk-an ang naasoy’ng programa alang lamang sa mga bata nga nag edad og 5 paubos ingon man sa mga kasagarang moatiman kanila.

Apan ning bag-ohay lang gilakip na isip benipisyaryo sa naasoy’ng programa kadtong mga batan-on nga nagpangidaron og 6 hangtud 14 anyos dungan sa pagpuno usab sa  kampanya’ng no smoking isip usa sa mga serbisyo sa maong programa. 

Kahinumdoman ang programang ” Garantisadong Pambata” gimontar nga kampanya sa DOH kaduha matag tuig alang sa paghatag og serbisyo sa maayong panglawas ngadto sa mga kabataan sama sa bakuna, suplemento sa Vit.A, insaktong paghugas sa kamot, paggamit sa kasilyas, pagwala sa bitok.

 Lakip na usab niini ang paghatag og mga importanteng impormasyon  ug kasayuran ngadto sa mga inahan ug caregivers, kabahin sa ka importante sa pagpasuso ug sa uban pang mga butang.

Gibutyag ni Madarieta  nga gipatas-an sa DOH ang panuigon sa mga benepisyaryo sa GP gumikan kay ning uwahi lang namatikdan nga daghan nang  mga batan-on ang nagsugod na pag panabako sa linghod nga panuigon.

 Base sa pagtuon ang aso sa sigarilyo ang usa sa mga hinungdan sa grabeng mga sakit nga motakboy sa tawo.

Matud pa ni Madarieta  nga usa sa mga resulta nagpakita nga sa pangidaron nga 10-11 anyos ang mga batan-on bukas na sa pagpanigarilyo, hinungdan nga gikinahanglan ang hugot nga pag bantay sa mga aktibidades ug panglawas sa mga kabatan-onan ubos ninii nga pangidaron.

Dugang pa niya nga tungod niini gipanghingusgan sa ilang ahensya ang kampanya sa anti-smoking karon isip parte sa programang “Garantisadong Pambata.”

Gipasalamatan usab ni Madarieta ang kagamhanan ug uban pang mga ahensya sa suportang gihatag niini sa ilang kampanya sa anti-smoking.    (PIA-CEBU/AS)