Sec. Ona misaad ug himsog nga panglawas sa mga Pinoy

DUMAGUETE CITY,  July 8 (PIA) – Ang Department of Health (DOH) Secretary Enrique Ona bag-ohay lang mitakda sa 5.2 ka milyon nga kantidad nga gitagana alang sa mga kapos nga pamilyang Pilipino aron sila mamhimong kabahin sa mga benepisyaryo sa PhilHealth ubos sa programa sa kagmahanan nga adunay tema nga “Kalusugan Pangkalahatan”.

Si Sec. Ona nangulo sa gipahigayong Universal Health Care Conference niadtong Hulyo 4 didto sa dakbayan Dumaguete uban sa mga opisyales sa DOH sa rehiyon 6 ug 7.

Atol sa maong tigum, gibutyag ni Dr. Ona nga ang kagamahan buot mohatag ug sabsidiya nga P100 aron magsilbing minimum premium sa kapin sa lima ka milyon nga mga Pilipino aron sa mas paspas ug daling pag-angkon sa serbisyo kalabot sa kahimsog sa panglawas.

Gituoan sa buhatan sa DOH nga mahuman sa pagregister ang tanang giilang kapos nga pamilya sa tibuok nasud sa dili pa mahuman karong tuiga.

Alang karong tuiga, ang ODH mitagana ug P3.5 ka bilyon nga kantitad alang niining programa ug lakip na usab sa programang Conditional Cash Transfer (CCT).

Tumong niining maong health care program mao ang pagkab-ot sa millennium development goal (MDG) pinaagi sa pagpausbaw sa mga Rural Health Units (RHUs).(PIA-7/mbcn/Maryknoll Lague)

==========

Angara nanawagan sa mas gihingusgang information campaign kalabot sa HIV/AIDS

CEBU CITY, July 8 (PIA) --- Tungod sa grabeng pagsaka sa kaso sa HIV dinhi sa nasud, si Senador Edgardo J Angara mi-aghat sa kagamhanan sa mas gihingusgang kampanya kalabot sa pakigbatok sa HIV pinaagi sa pagpahigayon ug serye nga mga information drive sa lain-laing lugar sa nasud.

Atol sa iyang pamahayag, gibutyag ni Angara nga mas daghan ang kaso sa HIV karong tuiga base sa record gikan sa buhatan sa Department of Health (DOH).

Base sa maong report, ang gidaghanong sa mga kaso sa Human Immunodeficiency Virus (HIV) misaka ngadto sa 20 ka porsyento kutob niadtong buwan sa Mayo kung diin mikabat sa 184 ka mga bag-ong kaso ang natala.

Matud ni Angara, daghang mga Pilipino ilabi na ang mga kabatan-onan ang wala masayod sa risgo nga ikahatag sa pag-angkon sa HIV ug lain pang mga impormasyon kalabot niini.

Buot ni Angara nga magpatuman ang kagamahanan ug mga public awareness campaign isip kabahin sa pakigbatok sa pagkuyanap niining ga virus sa daghang pang mga Pilipino.

Base usab sa datos gikan sa DOH, 92 % sa mga kaso naglangkob sa mga kalalakin-an nga kasagaran anaa sa edad nga 20 hangtod 29.

Aduna usab 30 ka mga kaso nga naglangkob sa mga overseas Filipino workers, 11 niini ang mga heterosexual 6 ang mga homosexual ug 13 ang mga bisexual.(PIA-7/mbcn/Maryknoll B. Lague )

==========

DOST nagpromot sa alternative composting Energy sa mga LGUs sa Dumaguete

DUMAGUETE CITY, July 8 (PIA) --- Usa ka barato ug dali nga teknolohiya alang sa programang solid waste management ang karon gipaningkamotan sa Department of Science and Technology (DOST) nga ipaila ug ipromot ngadto sa lain-laing lokal nga kagamhanan sa siyudad sa Dumaguete.

Ang Bioreactor Technology nga gidebelop sa Industrial technology Development Institute (ITDI), usa ka research branch ubos sa DOST, nga nagsaad ug mas ubos nga galastuhan nga mokabat sa P700T kung ikompara sa kantidad nga gitagana alang sa mga sanitary landfill nga kasamtangang gigamit karon sa matag dakbayan sa nasud.

Atol sa gipahigayon nga seminar kalabot sa ecological solid waste management niadtong Hunyo 30,2011, gibutyag ni Engr. Romeo Cabacang, ang nangulo sa ITDI Division, ang importansya ug mga kaayuhan nga mahatod niining maong teknolohiya sa pagkontrol sa problema sa basura dili lamang sa Dumaguete kundili bisan sa lain pang mga dakbayan.

Giaghat usab matud pa sa DOST ang mayor sa Dumaguete ug mipakita na kini ug positibong reaksyon kalabot niini. (PIA-7/mbcn/Maryknoll B. Lague)

==========

CSC chief nag- inspeksyon sa employee evaluation system sa Dumaguete

DUMAGUETE CITY, July 8 (PIA) --- Ang nangulo sa Civil Service Commission bag-ohay lang mipahigayon ug pagbisita sa Dumaguete City Hall aron sa pag-obserbar sa pagpatuman sa siyudad sa ilang bag-ong performance evaluation system.

Si CSC Commissioner Mary Ann Fernandez-Mandoza, atol sa iyang pagbisita sa siyudad sa Dumaguete nakigkita sa sa mayor sa siyudad Manuel Sagabarria  ug sa human resouces personnel aron sa pagtan-aw sa kaepektibo sa pagpatuman sa bag-ong Philippine Government System-Performance Management System Office-Performance Evaluation System (PGS-PMS-OPES) sa iang dakbayan.

Matud pa ni Bennette Jan Javier, ang incharge sa PMS-OPES sa siyudad, nga ang ilang pangagamhanan mi-adopt sa bag-ong evaluation system sa sayong bahin niining tuiga.

Gibutyag ni Javier ngadto sa CSC Commissioner ang kaepektibo sa maong evluation system nga naggamit ug mga scorecards aron sa pag-evaluate sa matag kawani sa siyudad.

Ubos sa PGS-PMS-OPES, matag staff mamahimong makaangkon ug mga points nga mamaimong makaapekto sa iyang madawat nga sweldo.

Matag kawani gikinahanlang makaangkon ug dili muobos sa 1,166 points matag tuig.

============

Political will kinahanglan alang sa malampusong kampanya batok sa pagpamigarilyo 

NEGROS ORIENTAL, July 8 (PIA) --- Political will, kini ang angayang ipatigbabaw sa mga lider sa kagamhanan alang sa epektibong pagpatuman sa anti-smoking campaign sa kagmahanan tibuok nasud, kini matud pa ni Amlan Municipal Mayor Bentham dela Cruz.

Atol sa iyang pagpamaba kalabot sa tabacco control advocacy atubangan sa media, si Mayor de la Cruz miaghat sa mga lokal ng lider sa lain-laing probinsya ug dakbayan sa nasud sa pagpangulo sa kampanya batok sa pagpanigarilyo gikan sa paghimo ug ordinansya hangtod na sa pagpatuman niini isip balaod.

Gidugang sa mayor nga kinahanglan usab nga ipahigayon ang serye ug mas lapad nga information drive sa matag barangay aron sa pag-aghat s amga tigpanigarilyo ilabi na kadtong mga kabatan-onan sa pag-undang sa maong bisyo.

Base sa record nga gibutyag sa mayor, lakip sa nag-unang napulo ka mga hinugdan sa pagkamatay sa mga Pilipino ang lung cancer nga gitudlong resulta sa grabeng pagpanigarilyo.

Nakadawat usab si Amlan ug Red Orchid Awards gikan sa Department of Health (DOH) ug World Health Organization (WHO) tungod sa hugot nga papatuman niini sa anti-smoking campaign ubos sa iyang pangagamhanan.

Gawas sa Amlan, ang mga lungsod sa Zamboanguita, Ayungon ug Mabinay nagsugod na usab sa ilang kampanay batok sa pagpanigarilyo base sa ilang matag lokal nga ordinansa.

Sa pagkakaron, ang provincial health department nagplano na sa ilang mga umaabot nga kalihokan atol sa paglunsad sa smoke free local government sa siyudad sa Dumaguete, Bindoy, Jimalalud ug Alan karong umaabot ga Hulyo 12, 13, 14 ug 17.(PIA-7/mbcn/Maryknoll B. Lague)

============

36 porsiyento lang sa mga bag-ong gi-anak karon ang eksklusibong gipatotoy sa gatas sa inahan

By: Juju Manubag

CEBU CITY, July 7 (PIA)--- Trayntay sais porsiyento na lang sa  mga batang bag-ong gi-anak ngadto sa 5 ka bulan ang ginapatotoy ekslusibo sa gatas sa inahan ug sa sama gihapong edad, trantay siete ka buok sa kada gatos sa maong mga bata ang ginapatotoy sa gatas sa inahan ug gikumplementohan ug laing gatas ug 27 porsiyento niini ang gipatotoy ug laing gatas nga gikumplementohan sa laing pagkaon.

Mao kini ang tala nga gihatag ssa 7^th National Nutrition Council survey sa distribusyon sa 0 ngadto sa 5 ka bulan nga mga bata kabahin sa Current Feeding Practice sa nasod. 

Nag-ingon usab didto nga taas ang porsintahe sa mga batang eksklusibong gipatotoy sa gatas sa inahan sa tuig 2008 tungod anaa kini sa 36porsiyento ug itandi sa tuig 2003 nga anaa lamang sa 30 porsiyento. Apan ang gidugayon niadtong 36 porsiyento sa mga batang gipatotoy eksklusibo sa gatas sa inahan niadtong tuig 2008 anaa lamang sulod sa 2.3 ka bulan nga ikumparar sa 3 ka bulan nga pagpatotoy eksklusibo ning mga bata sa gatas sa ilang inahan sa tuig 2003.

Sa gipahigayon nga Kapihan sa PIA kabahin sa ika-37 nga kasaulogan sa Bulan sa Nutrisyon diin ang tema mao ang “Breastfeeding TSEK (Tama,Sapat at Eksklusibo!), gi-awhag nila Dr Parolita Mission ang Nutrition Program Director sa National Nutrition Council (NNC)-7 ug ni Dr Ma.Socorro Entera sa Local Health Support Division sa Maternal & Child Child sa Department of Health (DOH)-7 ang kamahinungdanon sa pagpatotoy sa bata eklsusibo sa gatas sa inahan sulod sa unang  6 ka bulan.

Gipahibalo ni Mission sa Kapihan nga  ang balaod nga RA 10028 nga ginganlan ug Expanded Breastfeeding Promotion Act of 2009 naglatid nga kada establisimento mogahin ug luna alang sa masusong inahan aron makapadayon kini sa pagpasuso sa ilang anak. Gikinahanglan ang maong luna ug breatstfeeding station diin makapatotoy sila nga dili Makita sa publiko ug kinahanglang aduna kiniy refrigerator o ice box nga kabutangan sa tinigom nilang gatas nga ipatotoy sa ilang anak sa ilang pag-abot sa ilang panimalay kung ang bata dili niya madala sa trabaho.

Gitino ni Mission ang buot ipasabot sa Bulan sa Nutrisyon nga tema nga ‘Breastfeeding TSEK (Tama, Sapat, Eksklusibo!)’. Ang buot ipasabot sa Tama mao ang saktong oras sa pagbutang sa bata human kini ihimugso sa inahan sa iyang dughan sulod sa 30 minutos kung gi-anak kini ug normal o 3 ngadto sa 4 ka oras kung gianak pinaaga sa caesarian aron masugdan dayon ang pagpatotoy sa bata sa iyang gatas sulod sa usa ka oras.

Ang Sapat matod pa ni Mission kay sakto o igo ra gyod sa bata nga makunsomo ang gidaghanon sa gatas sa iyang inahan. Dili kini magkulang o manubra man. Segun pa ni Dr.Entera nga modaghan lamang ang gatas sa inahan sa sigeng pagpatotoy niini ug unsa kadaghanon ang idaghan niini, mahurot ra gyod sa iyang anak.

Ang Eksklusibo nagpasabot nga gatas ra sa inahan ang ihatag sa iyang anak sulod sa 6 ka bulan ug wala nay lain pang ihatag niini, ingon ni Mission.

Subling gitataw ni Entera sa gipahigayong Kapihan sa PIA, ang mga sayop nga pagtoo-too kabahin sa pagpatotoy sa gatas sa inahan. Usa sa sayop nga pagtoo-too mao ang paglabay sa pirmerong tulo sa gatas sa inahan. Ni Entera pa nga dako kining sayop tungod ang unang tulo sa gatas sa inahan kay puno kini sa colostrum nga angay matotoy sa bata tungod mao kiniy magsilbeng unang immunization niya ug dili angay nga ilabay.

Miingon usab si Entera nga sulod sa 6 ka bulan, ang bata kinahanglan patotyon eksklusibo sa gatas sa inahan ug wala nay lain pa. Ang uban ginapatotoy ug tubig tungod gi-uhaw ang bata. Usa kini nga sayop nga gi-uhaw ang bata ug tubig tungod ang gatas sa inahan sangkap sa otsentay otso porsiyento nga tubig busa walay katinuoran nga ang bata gi-uhaw ug tubig, mao nang dili kini pagtagaan ug tubig, dungag ni Entera.

Ang lain pa sab nga sayop nga pagtoo-too mao ang paglutas sa bata diin butangan ug sili ug uban pa ang totoy aron mo-undang na kinisa pagtotoy. Si Entera miingon nga ang bata kinahanglan patotoyon eksklusibo sa gatas sa inahan sulod sa 6 ka bulan ug mahimong kumplementohan kini ug laing pagkaon inig sobra na kini sa 6 bulan ngadto sa 2 ka tuig o labaw pa diin mismo na ang bata mao na ang modili sa pagtotoy sa gatas sa iyang inahan. 

Matod pa ni Entera nga dili mayo nga lutason ang bata sa gatas sa iyang inahan tungod moabot ra ang panahon nga kini na mismo ang mo-undang ug totoy.

Dili usab tinood nga dili patotoyon ang bata ug ang inahan dunay gipamati sa lawas o kaha adunay sakit. Padayunon sa pagpatotoy ang bata tungod ang gatas sa inahan puno sa sangkap nga molaban sa sakit nga dili matakdan ang bata.

Matod pa ni Entera gawas sa makadaginot ang pagpatotoy sa bata sa ilang gatas tungod dili na makagasto pa ug nilibo alang sa gatas sa lata, ang bata magdako nga himsog, luwas sa sakit ug bright u gang inahan dili mag-hemorrhage, dili mabuntis dayon, ubos ang risgo sa cancer sa totoy, obaryo, ma-fracture ang bat-ang ug bukog ug sayon labi pa sa gabii nga pagpatotoy.

Segun pa sa World Health Organization (WHO) nga 13 porsiyento ang makuha sa 10.6M nga mga bata 5 ka tuig ug ubos pa ang mamatay matag tuig kung eksklusibo kining ipatotoy sa gatas sa ilang inahan.(PIA7-Cebu/JSM)

============

P-Noy miaghat sa pagbotar sa Palawan River alang sa New 7 nature wonders

CEBU CITY, July 6 (PIA) --- Si Presidente Benigno Simeon Aquino III bag-ohay lang mi-isyu ug usa ka presidential proclamation nga nagdeklara sa nasyunal ug internasyunal nga promosyon ug kampanya aron sa pagpaningkamot nga malakip ang Palawan River sa global search alang sa New Seven Wonders of Nature.

Ang maong search alang sa New Seven Wonders of Nature (N7WN) opisyal nga gisugdan pinaagi sa gipahigayon nga global polling campaign niadtong tuig 2007, human sa malampusong pag-ila sa man-made Official New 7 Wonders of the World.

Sa ikatulong hugna sa maong search, adunay gitagna nga kapin sa usa ka bilyon nga voters anf mupili alang sa Top 7 hangtod sa pinal nga deklarasyon karong Nobyembre 11, 2011 base sa natala sa N7WN website.

Human nahanaw ang Chocolate Hills, usa sa mga miaging paborito sa N7WN, ang Puerto Princesa Underground River (PPUR) na usab ang nakaaghat sa mga mata sa mga eksperto.

Ang PPUR adunay gitas-on nga 8.2 ka kilometro ug maoy gikonsidera isip pinakataas nga sapa sa kalibutan. Base s abag-ong kalambuan, ang PPUR lakip s amga nalangkob sa nag-unang unom ka mga finalist.

Lakip sa lain pang mga finalist mao ang PPUR sa Pilipinas, Grand Canyon sa US, Komodo Dragon sa Indonesia, Galapos Island sa Ecuador, Maldives Island sa Maldives ug Angels Falls sa Venezuela.

Sa nahibiling 130 ka adlaw sa dili pa ang Nobyembre 11, 2011, ang mga Pilipino dinhi ug gawas sa nasud giaghat sa pagdali ug pagpakita sa suporta alang sa nag-inusarang entry sa nasud.(PIA-7/mbcn/Maryknoll B. Lague)

==========

PCDA ug CSWDO nagtakda ug serye nga mga kalihokan alang sa ika-33 ka tuig nga selebrasyon sa NDPR week

CEBU CITY, July 6 (PIA) --- Ang Provincial Council for Disability Affairs (PCDA) sa Negros Oriental uban sa pakig-alayon sa City Social Welfare and Development Office (CSWDO) sa dakbayan sa Dumaguete nagtakda ug serye nga mga kalihokan alang sa ika-33 ka tuig nga selebrasyn sa National Disability Prevention and Rehabilitation (NDPR) Week karong umaabot nga Hulyo 17-23, 2011.

Ang serye nga mga kalihokan nga adunay tumong sa paghatag og dugang kahibalo sa publiko kalabot sa disability prevention ug rehabilitation nga naglangkob sa usa ka Ecumencial Mass sa Hulyo 18 didto sa Negros Priental Convention Center, pagbisita sa mga miyembro sa PSDA sa lain-laing buhatan sa radio ug tv sa susamang adlaw, ug psychological assessment alang sa mga PWD uban sa pakigtambayayong sa Philippine Mental Health Association (PHMA).

Sa Hulyo 19, usa ka Kapihan Forum ang ipahigayon aron sa paghisgot kalabot sa tema karong tuiga nga mao ang “Making the Rights Real for Filipinos with Diabilities” uban ang mga opisyales gikan sa mga PWD Accociations sa mga probinsya ug dakbayan sa NegOr, Great Physician Rehabilitation ug CSWD isip mga guest-panelist.

Matud sa Regional Director sa DSWD Ma. Evelyn Macapobre, ang tema karong tuiga gi-adopt gikan sa tema sa United Nation nga gitawag ug “Unitef Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities (UNCRPD).

Gi-aghat usab ni Macapobre ang lain-laing ahensya ug buhatan sa paghatag ug dugang suporta alang sa ilang mga kalihokan atol sa NDPR week nga selebrasyon.

Sa samang bahin, si Department of Health (DILG) Secretary Jesse Robredo mi-isyu ug memorandum circular alang sa tanang lokal nga kagamhanan sa pagsuporta sa maong kalihokan ug mi-aghat sa tanang gobernador ug mayor sa nasud sa as hugot nga pagpatuman sa Article 29 sa UNCRPFD lakip na usab ang Republic Act 10070 o mas naila nga “ An Act Estblishing an Institutional Mechanism to Ensure the Implementation of Program anf Services for PWDs in Every Province, City and Municipality” o PDAO Law.

Gibutyag ni Benemerita Badon, miyembro sa konseho sa PWD nga sila kasmtanagn pang nakighisgot sa Provincial Health Office aron kini mupahigayon ug libreng medical check-up alang sa mga PWd atol sa culmination activity sa Hulyo 21 didto sa Provincial Convention Center.(PIA-7/mbcn/Maryknoll B. Lague)

==========

LGUs mipakita ug suporta sa Expanded Breastfeeding Promotion Act
By Eli C. Dalumpines

CEBU CITY, July 6 (PIA) -- Mipakita ug paghangop ang mga local government units (LGUs) sa kampanya sa gobyerno nga iduso pagbalik ang pagpatutoy sa kabataan nga maoy unod sa Republic Act 10028 kun Expanded Breastfeeding Promotions Act of 2009.

Mao kini ang giluwatan nga pamahayag ni Dr. Parolita Mission, Regional Coordinator sa National Nutrition Council dinhi sa Rehiyon 7 atol sa gipahigayon nga media forum karong buntag.

Suma pa kang Mission, unang misanong niini si Mayor Jonas Cortes sa Dakbayan sa Mandaue nga mi-pirma ug memorandum of agreement (MOA) tali sa NNC sa milabay’ng Biyernes, Hulyo 1, atol sa pagbukas sa kasaulugan sa Nutrition Month.

Misaad si Cortes, ubos sa memorandum, nga iyang i-implementar ang pagbutang ug mga kwarto sa matag building ug establisimento sa dakbayan diin ka-pwestuhan sa mga inahan nga magpatutoy nga dili dayag sa publiko.

Gawas sa Dakbayan sa Mandaue, duna pay mga establisimento sama sa mga malls dinhi sa Metro Cebu nga misaad ug suporta sa nahisgutang kampanya bisan kung wala pa mogawas ang Implementing Rules and Regulations (IRR) niini, matud ni Mission.

Malaumon ang opisyal nga pinaagi niini nga lakang subling sagupon sa mga inahan ang naandang pagpatutoy sa gagmay’ng kabataan nga diin nakasinati ug pagkunhod sukad mosulod sa merkado ang mga infant formula nga mao na’y sagad gamiton inay ang gatas sa inahan.

Samtang, gipasabot ni Dr. Ma. Socorro M. Entera ang publiko nga lahi ra ang kahimsug nga dala sa gatas sa inahan tungod kay natural man ang mga nutrients niini diin sigurado nga mohatag ug kalig-on sa mga kabataan ug dili mo-resulta sa obesity kun sobrang katambok. (PIA-Cebu/ECD)