Mga bata nga adunay sakit pwede gihapon pabakunahan

By: Juju S. Manubag

Cebu City, April 18 (PIA) --- Ginikanan sa mga batang kwalipikado alang sa measles-rubella nga pangbakuna nga gipahigayon sa Department of Health (DOH) sa mga kabalayan karong bulan gipahibalo nga ang ilang kabataan nga gihilantan, gi-ubo, gisip-on, nagkalibanga ug dili himsog pwedeng bakunahan gihapon, sumala ni Dr. Nayda Bautista, DOH-7s Measles-Rubella campaign point person sa usa ka pakighinabi sa PIA.

Matod ni Bautista nga kontraryo kini sa gituho-an sa mga karaan nga dili maayong pabakunahan ang mga bata nga nagluya ug may gipamati sa lawas.

Panahon na nga itugyan sa mga ginikanan ang ilang mga kabataaan sa pagbakuna sa DOH karong bulana tungod kay luwas kini ug ang tipdas ug rubella usa ka mga makuyaw nga mga sakit. 

Ug mabakunahan gud, sumala pa ni Bautista mahimo usab nga ang ubang mga bata himsog  kay  layo man nga matakdan ug ganahang mokaon.

Sa unang mga pila ka bulan sa kinabuhi, ang adunay natural nga proteksyon batok sa tipdas nagagikan sa inahan.

Human sa siyam (9) ka bulan, ang mao nga proteksyon mawala na kini. Busa importante kayo nga inig siyam (9) ka bulan sa bata, mapabakunahan na kini batok sa tipdas, dungag ni Bautista.

Ang tipdas kusog kayo makatakod ug sagad sa daling matakdan kay ang mga bata. Busa mga ginikanan nga anaa sa mga panimalay angay ablihan ang inyong mga pwertahan alang sa mga bakunador aron mapuksa ang tipdas.

Hilabina diri sa Sugbo, nagkanayon si Emma Gaviola, North Area Nurse Supervisor and Nutrition Coordinator  sa City Health Department (CHD) nga nunot sa gihimo ron nga pag-pangbakuna ug measles-rubella sa mga bata nag-edad ug siyam (9) ngadto sa nuybentay singko (95) ka bulan, nagpahigayon usab ang CHD sa programang Garantisadong Pangbata.

Gihimuslan sa CHD-7 ang higayon para kausa na lang ang pag-apod-apod sa Vitamin A supplementation ug purga sa mga bata nga gilangkob sa Garantisadong Pangbata.

Natunong man sab nga Abril na ron, ni Gaviola pa ang Garantisadong Pangbata ginapahigayon kaduha matag tuig, sa bulan sa Abril ug Oktubre.

Sumala ni Gaviola nga angay lang isiguro ang maayong panglawas sa mga kabataan gawas sa pagpakaon sa masustansiyang pagkaon, hatagan usab sila sa kumpletong set sa bakuna para malikayan ang malnutrisyon kay may gana naman kini nga mokaon kay luwas man sa sakit. 

Ang kumpletong set sa bakuna mao ang pito (7) ka bakuna batok sa polio, diphtheria, pertusis, tetano, Hepatitis B, tuberculosis ug tipdas nga ginahatag nga walay bayad sa tanang health centers sa probinsiya.  (PIA-Cebu,JSM)

===========

1,200 ka mga inahan milampos sa Pabasa sa Nutrisyon

By: Juju Manubag

Cebu City, April 18 (PIA) - - - Mil dos siyentos (1,200) ka mga inahan sa mga batang dili himsog ang migradwar sa miaging semana sa gipahigayon nga Pabasa sa Nutrisyon sa buhatan sa City Health Department (CHD).

Gipamatood kini ni Emma Gaviola, Nurse Supervisor ug Nutrition Coordinator sa CHD sa Philippine Information Agency (PIA).

Kining 1,200 ka mga inahan pinili sa 45 ka mga barangay sa siyudad sa Sugbo diin ubos ang prevalence rate sa mga batang dili himsog nga nag-edad sa 0 hangtod sa setentay uno (71) ka bulan, sumala ni Gaviola.

May lima ka mga health areas ang siyudad sa Sugbo nga mao ang North, South, East, West ug Central, si Gaviola miingon.

Ang 45 ka mga barangays diin nasakop ang 1,200 ka mga inahan sa mga batang dili himsog anaa sa lima ka mga health centers.

Sa North health area uban ang Barangay Adlaon, Apas, Bacayan, Banilad, Binaliw, Budlaan, Cambinocot, Guba, Lusaran, Mabini, Paril, Pit-os, San Jose, Tabunan, Talamban, Taptap ug Mabolo.

Samtang ang South health area nahisakop ang mga barangays sa Inayawan, Alumnos, Bulacao, Mambaling, Pardo, ug Quiot

Ang barangays nga Sambag 1, Sambag 2, Day-as, Lorega, Cogon-Ramos, Pasil, San Roque, Tejero, Suba ug Zapatera mao usab ang mga milangkob sa East health area. 

Sa West health area, ang mga barangays nga nahisakop mao ang Guadalupe, Punta Princesa, Sawang Calero, Duljo, Labangon, Tisa ug Banawa.

Ang awahi nga health area mao ang Central diin ang Carreta, Bo. Luz, Lahug, Camputhaw ug Kalunasan nga mga barangays ang mga nahisakop niini, sumala ni Gaviola.

Ang mga inahan gipabasa sa mga modules kabahin sa nutrisyon sa mga stratehiya o pamaagi sa pagbaton sa ilang kaugalingon ug sa ilang kabataan unsaon nga mosaka ang mga timbang niini aron magmahimsog.

Matod pa ni Gaviola nga holistic approach ang gigamit sa Pabasa sa Nutrisyon.

Napulo ka oras sa usa ka semana nga gibahin-bahin sa duha ka oras matag adlaw ang gigahin sa mga inahan.

Dili sila angay mopalya niining 10 ka oras nga girekitsito sa Pabasa sa Nutrisyon kay dili sila makagradwar sa giingong programa kung makulangan na ang ilang kaalam ug kung mopalya sila sa attendance, dugang ni Gaviola.

Sa Pabasa sa Nutrisyon, tudlo-an ang mga inahan sa mga dili himsog nga mga bata sa tanang matang pahibalo, kasayuran ug pagbuhat nga makab-ot ang tukma nga gikinahanglang nutrisyon sa pagkaon, pagbaton ug hygiene.

Uban usab niini ang mga klaseng bakuna sa bata, pagpasuso sa ilang kaugalingon gatas sulod sa 6 ka bulan ug kumplementohan kini ug laing kan-onon pero padayonon gihapon hangtod sa duha ka tuig ang pagpatotoy sa ilang mga anak.

Apil na usab ang mga buluhaton sa emergency sama ug hilantan, mapaso, ubohon, sip-onon o kaha magkalibanga ilang kabataan.

Tinguha usab sa programa nga kada panimalay nila aduna kiniy kan-onon nga masustansiya nga puno sa bitamina.

Inabagan sa buhatan sa City Agriculture Department (CAD), tun-an ang mga inahan ug pananom.

Ang CAD mag-apod-apod kanila ug turok, binhi, liso o sa mga tanom bisan wala silay mga dagkong kayutaan nga katanoman sa ilahang lugar.

Tungod ang gihatag sa CAD nga mga tanom mahimo rang matanom sa mga basiyo nga lata o plastic bag sama sa mga tanom nga alugbati, okra, talong, tamatis ug uban pa.

Sa maong paagi malikayan ang kagutom nga maoy labing mahinungdanon kung nganong dili mahimsog ang mga bata, matod pa ni Gaviola.

Sa miaging tuig, may 4.23% na lang ang prevalence rate sa malnutrisyon sa Sugbo samtang sa tuig 2009 anaa kini sa 5.6%.

Tinguha sa CHD nga karong tuig 2011, mo-ubos pa ang mga batang malnourished o kulang sa timbang ikatandi sa ilang pangedaron panapos ni Gaviola. (PIA-Cebu/JSM)

============

BIR gikalipay ang  taas nga ihap sa ITR filers

By Eli C. Dalumpines

 
Cebu City, April 18 (PIA) --- Gikalipay sa Bureau of Internal Revenue (BIR) sa milabay’ng Sabado ang taas nga  ihap niadtong mi-submiter sa ilang income tax returns (ITRs) niining tuiga.

Matud sa nahisgutang opisina, duha  ka butang ang nakapa-aghat sa katawhan mga mobayad gyud sa ilang buhis, kini  tungod sa ilang kahadlok ug sa ilang kumpyansa sa gobyerno.

Si BIR Commissioner Kim Henares  nagkanayon nga ang ilang seryoso nga paggukod niadtong dili mobayad sa tukmang  buhis nakahatag ug kahadlok niadtong naglaraw paglikay sa ilang responsibilidad  sa pagbayad ug buhis.

Suma kang Henares, ang ilang  buhatan walay gikahibalag nga dagkung mga suliran diha sa katapusang adlaw sa  pagsang-at sa mga income tax returns sa nakalabay’ng Biyernes gawas sa  nasinatiang problema sa sistema sa Philippine National Bank (PNB), nga usa sa  ilang mga accredited nga bangko.

Kung itandi sa milabay’ng tuig, mas  daghan karon  ang mibayad ug buhis apan kung pila ang ilang koleksyon dili pa nila kini matino tungod kay ila pa man kining tan-awon, matud ni Henares.

Ang BIR, diin adunay 70 ka  porsyento nga bahin sa pangolekta ug buhis, mipunting ug P105.12 billion karong  buwana nga ilang ma-kolekta. Kini mas taas ug 15.26 ka porsyento kung itandi sa  Abril sa milabay’ng tuig nga aduna lay P94.5 billion.

Ang kampanya ning kasamtangang  administrasyon batok sa tax evasion ug ang pagtapak sa uban pang mga suliran sa  pagdumala sa sistema sa pamuhis maoy nakapataas sa koleksyon sa buhis ug sa  ekonomiya sa nasud, suma pa kang suma pa kang Henares. (PIA-Cebu)