Sugbo host sa 2nd Visayas-Mindanao Fruits and Vegetable Market Encounter
By Amorganda A. Saludar
CEBU CITY, Hunyo 21 (PIA) -- Mga produktong agrikutural gikan South Cotabato sa Mindanao ipasundayag dinhi sa siyudad sa Sugbo atol sa tulo ka adlaw nga "2nd Visayas-Mindanao Fruits and Vegetable Market Encounter and Trade Exhibit" nga mobukas karong Biyernes, Hunyo 8.
Gitataw ni Cris Lucero, chief of the Agri-business Division sa Department of Agriculture (DA) 7 nga ang maong kalihukan gitumong aron paghatag og kahigayonan niadtong mga prodyuser ug mga magpapatigayon og prutas, utanon, processed products, tuna, ug humay gikan sa South Cotabato nga makigdugtong sa mga mamalitay dinhi.
Atol sa gipahigayon nga Kapihan sa PIA gipadayag ni Lucero nga ang Cebu ug ubang parte sa Central Visayas 60 ngadto sa 70 porsyento sa suplay sa mga prutas ug utanon niini naggikan sa Mindanao.
Dugang pa ni Lucero gikinahanglan gayod nga adunay hugot nga koneksyon ang mga prodyuser ug mamalitay aron pagsiguro nga adunay kausbawan ang industriya sa agrikultura ug makatampo kini sa pagpatubo sa ekonomiya.
Matud pa usab ni Bai Dido T. Samama chief of the Agri-business Division sa Department of Agriculture (DA)-12 nga moabot ngadto sa 30 mga exhibitors gikan sa ilang rehiyon ang gipaabot nga mosalmot niining tulo ka adlaw nga market and trade fair.
Gjpadayag ni Samama nga sila malaumon nga gumikan unya niini nga kalihukan ang mga mag-uuma ug prodyuser gikan sa South Cotabato makabaton sa Sugbo isip nag-una o dakong tumoranan sa ilang mga abot.
Sanglit ang Mindanao naila nga food basket sa nasud giklaro ni Lucero nga kabahin sa mandato sa DA ang pag asister sa mga oportunidad sa kamerkadohan niadtong mag mag-uuma ug prodyuser aron magpadayon ang ekonomikanhong pagsaka sa nahisgutan nga industriya.
Si Romano Laurilla usa sa mga exhibitors nga pasundayag unya sa ilang mga nagkadaiya nga produktong organic rice (abot sa humay nga wala niagi og kemikals) niapadayag sa iyang kamasaligon nga ilang paagni ang Cebu nga mamahimong dakong merkado sa ilang mga produkto.
Gipadayag usab ni Laurilla nga ilang produkto nga organic rice gitumod na usab nila ngadto sa Manila ug pasigarbohon usab siya nga nipahibalo nga sila ang una nga kooperatiba dinhi sa nasud kinsang produktong (certified organic rice) naabot na ngadto sa Germany.
Si Laurilla nagrepresentar sa BIOS Dynamis Cooperative nga orihinal nga naggikan sa North Cotabato kinsang mga produkto niini nga organic rice adunay nagkadaiyang mga klase sama sa itom, lila (lilac), pink, pula, brown, ug puti.
Matud pa usab ni Samama ang mga produkto nga ilang ipasundayag atol sa nahisgutan nga trade exhibit maglakip sa mga presko nga prutas ug utanon ingon man mga processed fruits and products, tuna lakip na usab ang herbal tonic mangosteen.
Ang tulo ka adlaw nga kalihukan kolaborasyon sa rehiyonal nga buhatan sa DA 7 ug 12 ingon man Growth with Equity in Mindanao (GEM) Program nga suportado sa USAID.
Niadtong miaging tuig ang Sugbo nahimo usab nga host sa 1st Vis-Min Fruits and Vegetable Market Encounter apan karong tuiga mao unya ang una nga higayon nga ang nahisgutan nga kalihukan mopasundayag sa mga produktong agrikultural gikan sa Mindanao.
Gitataw ni Lucero nga ang maong kalihukan niadtong miaging tuig nakamugna gayod og koneksyon tali sa mga mamalitay ug mga mag-uuma ingon man prodyuser sa tibook Visayas ug Mindanao.
Matud pa niya nga ang mga mag-uuma, prodyuser ug mga magpapatigayon nikita og moabot ngadto sa P70 milyones human niadtong 1st Vis-Min agri-business dinhi sa Sugbo ug nga buot nila nga mao usab unya kini ang mahitabo sa mga mag-uuma ug prodyuser gikan sa South Cotabato karong tuiga. (AS-PIA 7, Cebu)
=============
DENR – 7 nihangop sa ilang bag-o nga RED
CEBU CITY, Hunyo 20 (PIA) -- Ang Department of Environment and Natural Resources (DENR)-7 nihangop sa ilang bag-o nga regional executive director (RED).
Si DENR Secretary Ramon JP Paje niluwat sa Special Order Number 2012- 422 niadtong Hunyo 8 nga nagtudlo ni Dr. Isabelo R. Montejo isip OIC-Regional Executive Director dinhi sa Central Visayas.
Si Montejo nihulip ni Maximo Dichoso kinsa karon tuana na destino isip Regional Executive Director sa DENR rehiyon 3 didto sa Pampanga.
Ang bag-o nga giinstalar nga DENR-7 Regional Executive Director Isabelo R. Montejo nagkanayon ang mga reassignment sa mga dagko nga opisyales kabahin sa nagpadayon nga kalamboan sa organisasyon nga gimugna ni DENR Secretary Ramon Paje nga ipadayon ang mga nagkadaiyang prayoridad nga programa ug proyekto alang sa pagdumala ug pagprotiher sa kinaiyahan.
Si Montejo naghupot og doctorate degree in Management in Public Administration sa 1997 ug gradwado usab kini sa Business Administration niadtong 1995, pulos kini niya nakuha didto sa University of the Visayas (UV).
Iya usab nga naani ang BS in Forestry didto sa Visayas State College of Agriculture, nga karon naila isip Leyte State University (LSU) niadtong 1982. Nilutaw siya sa laray sa mga forester niadtong 1983, ug bag-ohay lang isip Regional Technical Director for Forestry saw ala pa siya niasumer isip pangulo dinhi sa rehiyon 7. (AS/PIA-7,CEBU)
==============
PhilRice mopahigayon ug ‘marathon’ paglusad sa National Rice Year 2013
By Rizalie A. Calibo
DUMAGUETE CITY, June 20 (PIA) – Ilusad ang National Rice Year (NRY) 2013 sa Philippine Rice Research Institute (PhilRice) uban sa Foundation University atol sa ipahigayon nga "Rice is Life" Dumaguete Adventure Marathon (DAM) karong Nobyembre 18 ning tuiga.
Sumala ni NRY project leader Hazel Antonio, ang Dumaguete Adventure Marathon (DAM) usa ka ideyal nga kalihokan paglusad sa National Rice Year tungod sa adbokasiya niini kabahin sa pagdaginot sa bugas humay kon ‘rice conservation’.
Ang DAM, nga anaa na karon sa ikaupat nga tuig, mao ang naginusarang marathon sa Negros Oriental nga nagselebrar sa “rice--the golden grain of life” (humay—ang bulawanong lugas sa kinabuhi).
Una ang dagan, ang mga magdadagan mosaysay sa sa panumpa sa pagtabang pagkonserba sa bugas.
Isunod usab ang ‘cookfest’
nga pagasalmutan sa nagkalain-laing tunghaan sa Negros Oriental, nga modegamo ug lain-laing putahe gikan sa bugas humay.
Ang DAM usab ang nag-inusarang marathon nga maghatag ug bugas humay isip premyo.
Ang PhilRice daan nang regular nga kaauban sa Foundation University sa ilang adbokasiya alang sa national rice sufficiency.
Si Antonio miingon nga ang kampanya sa NRY 2013 magtutok sa duha ka suliran ssa Pilipinas.
“We are eating way too much rice and we are wasting too much rice,” (Daghan kitang gikaon nga bugas ug daghan usab kitang giusik-usikan nga bugas), matud pa niya.
Iyang gihisgutan ang usa ka survey diin migawas nga sa kasagaran, ang Pilipino mokaon ug hapit lima ka tasang bugas nga unta igo na man ang usa ka tasang bugas.
Ang maong pagtuon nag-asoy usab nga ang Pilpino mokaon ug mas daghang bugas kaysa ubang pagkaon. Ang bugas, matud pa niya, kinahanglan lamang ¼ dili ½ sa atong pagakan-on.
Ang mga Pilipino mihatag ug daghang pagtagad sa humay nga unta aduna may susamang pagkaon nga makahatag ug enerhiya sama sa patatas, kamoteng kahoy, kamote, ug mais, sumala pa ni Antonio.
Lain pa usab nakit-an sa maong pagtuon mao nga sa 2010, 13 porsyento sa mga Pilipino nag-usik-usik ug humay nga mikantidad ug P 17 milyon kada adlaw.
Pinaagi sa pakig-uban sa Foundation University, ang PhilRice naglaum nga ilang maaghat ang katawhan sa pagka maayong konsumante sa humay ug malikayan ang pag-usik-suik alang usab sa maayong panglawas, matud pa ni Antonio. (transated into Cebuano by RACalibo/PIA-7, Siquijor)
==============
“Tuwid na daan” nga mensahe ni PNOY gipaambit pagselebrar sa adlaw sa kagawasan didto sa Larena, Siquijor
SIQUIJOR, June 20 (PIA)—Gipaambit sa pangulo sa Land Bank of the Philippines (LBP), Larena branch ngadto sa mga katawhan sa Larena, Siquijor ang kanhing mensahe ni Presidente Benigno S. Aquino III sa iyang unang State of the Nation Address kabahin sa “tuwid na daan.”
Si Joferdine Cui, sa iyang usab mensahe atol sa pagselebrar sa ika-siento katorse nga anibersayo sa adlaw sa kagawasan sa Pilipinas kon 114th Philippine Independence Day didto sa Queengate Center sa lungsod sa Larena, mipasabot sa tema sa selebrasyon nga “Kalayaan: Panangutan ng Bayan para sa tuwid na daan.”
Dugang niyang pagpasabot mao ang pagkutlo sa mensahe ni Pangulo Aquino nga nag-ingon “ang pagtanaw sa interes ng nakakarami; ang pagkapit sa prinsipyo; at ang pagiging tapat sa sinumpaan nating tungkulin bilang lingkod-bayan. Ito ang tuwid na daan.”
Matud pa niya, “freedom is power, and with that power comes responsibility (Ang kagawasan gahum, uban usab nianang gahum mao ang kaakohan).
“As public servants, it is our responsibility to uphold public interest at all times. As Filipino citizens, it is our duty to follow rules and obey laws for the good our nation,” (Isip mamumuo, atong kaakohan ang paggtan-aw kanunay sa kaayohan sa kadaghanan. Isip Pilipino, atong obligasyon ang pagsunod ug pagtuman sa mga balaod alang sa kaayohan sa atong nasud) sumala pa ni Cui samtang iyang giawhag ang tanan sa paghinumdom sa panata mahitungod sa pagkatinuod nga Pilipino ug pagka maayong tawo sa katilingban.
Ang celebrasyon nga giulohan sa lokal nga kagamhanan sa Larena, gitambongan sa mga lokal nga opisyales, mga ahensya sa nasyonal nga kagamhanan, magtutudlo ug mamumuo sa Siquijor State College (SSC) ug sa Department of Education, Larena district uban sa mga kapitanes sa barangay ug uban pang pribadong katawhan.
Kini nagsugod ug usa ka pangadye pinaagi sa pag-awit sa “Heal our Land”, ug gisundan sa pagwagayway sa Bandila sa Philippine National Police (PNP) ug Bureau of Fire Protection (BFP) uban sa Flag Soliloquy, pagkanta sa Nasudnong Awit ug Saludo sa Bandila nga gipangulohan sa mga estudyante sa SSC.
Aduna usab Intermission numbers sa mga interpretative ug folk dances nga gipaambit sa SSC Kultura Filipina Folkloric Dance Troupe nga nagpadayag sa kultura sa Luzon, Visayas ug Mindanao; sa mga magtutudlo sa Larena district ug sa barangay Cabulihan. (RAC/PIA7-Siquijor)
==============
DENR 7 miawhag pagproteher sa ‘pre-war reforested area’ sa Siquijor
By Rizalie A. Calibo
SIQUIJOR, June 20 (PIA) -- Miawhag aang Department of Environment and Natural Resources (DENR-7) sa Central Visayas pagproteher sa 202.15 ka ektaryang luna nga gihimong lasang niadtong wala pa ang gubat kon ‘pre-war reforestation project’ sa Barangay Salagdoong sa Maria, Siquijor.
Si DENR-7 regional executive director Dr. Isabelo Montejo miingon nga ang ahensiya kinahanglan mosuporta sa katilingban paghatag ug proteksyon niining bahandi sa kalikupan kon ‘environmental treasure.’
Ang mapng luna nga giestablisar niadtong tuig 1937, usa sa labing karaan nga reforestation site sa nasud. Kaunoman ka porsyento kon 121.29 ke ektarya sa kinatibuk-ang gidak-on niini gitamnan ug kahoy nga tugas o molave kon Vitex parviflora.
Ang uban nalukop sa mga kahoy sama sa Lumbang kon Aleurites moluccana, Talisay kon Terminalia catappa, ug Bogo kon Garuga floribunda Decne.
Samtang gatosan ka mga nagkalainlaing tambal nga klase nga kahoy ang natanom usab atol sa tree planting activity bag-o pa lamang didto sulod sa 244 k ektarya nga Mt. Bandilaan Nature Park sa Bandilaan, Siquijor.
Ang kalihokan gitambayayongan sa DENR Siquijor personnel ug myembro sa Kantabon Herbalist Association.
Pipila sa mga kahoyng tambal kon medicinal plants nga natanom mao ang “pahauling kahoy,” “tabong-hangin” ug “tagnipas”.
Tliwala sa epekto sa pagkausab sa klima si Montejo mipadayag sa kaimportansya sa mga kahoy pagdakop sa mga carbon dioxide emissions.
“We want to draw partnership with all national government agencies, local government units, government owned and controlled corporations, including state colleges and universities to harness maximum participation through their personnel complement in pursuing the green program,” (Buot namo nga madani ang pakig-uban ug dakong partisipasyon sa nasyonal ug lokal nga kagamhanan lakip na ang mga tunghaan ug unibersidad aron mapadayon ang atong programa pagpahiuli sa kalikopan) sumala pa ni Montejo. (translated by RACalibo/PIA-7, Siquijor)
==============
GSIS nanawagan empleyado sa gobyerno pagpaghimulos sa scholarship program sa kolehiyo
By Rizalie A. Calibo
DUMAGUETE CITY, June 20 (PIA) – Giaghat na usab sa Government Service Insurance System (GSIS) kadtong mga empleyado sa gobyerno nga ubos ug kita pagpahimulos sa gitanyag nga College Scholarship Program diin 200 ka buok ang bukas alang niadtong buot moapil ning tuiga.
Si Regional Manager Vilma Fuentes sa GSIS Bacolod miingon nga ang katapusann sa filing karong Hunyo 30.
Ang emplyeado nga dunay kinagamyan ug sueldo makapili sa ilang anak pag-angkon sa scholarship grant.
Sumala ni GSIS President ug General Manager Robert Vergara ang maong programa kalabot sa ilang pagselebrar sa ika-75 nga anibersaryo karong tuiga diin ang kasamtangang Board of Trustees mirebisar sa scholarship program aron masiguro nga ang mga empleyadong gagmay ug kita mahatagan ug higayon pagpatungha sa ilang mga anak sa koliheyo ug unibersidad nga makahatag ug kwalidad nga edukasyon.
Ang GSIS modawat ug mga nominees gikan sa mga miyembro nga dunay salary salary grade 24 ug ubos o tukma niini, gikan May 15 hangtud Hunyo 30, 2012.
Ang nominee kinahanglan anak sa miyembro ug siya mo-first year nga gidawat sa mga tunghaan nga napili sa maong pension fund.
Sumala ni Fuentes, ang usa ka scholar pagahatagan sa aktwal nga gasto sa tuition ug miscellaneous fees nga dili molapas sa P20,000 ug binulang stipend nga P2,000.
Ang scholar mahimo usab mopili sa upat o lima ka tuig nga kurso apan kinahanglan makaabot sa scholastic requirements nga gitakda sa tunghaan alang sa iyang pagpadayon sa maong programa.
Gawas sa scholarship program, ang GSIS usab mihatag sa iyang mga miyembro ug P4,000 educational assistance, nga pagabayran sulod sa lima ka tuig sa unomka porsyento nga interes, matud paa ni Fuentes.
Ang mga tunghaaan nga napili sa GSIS mao ang Negros Oriental State University; Silliman University; St. Paul University-Dumaguete; Adamson University; Adventist University of the Philippines; Angeles University Foundation; Assumption College; Ateneo de Davao University; Ateneo de Manila University; Ateneo de Naga University; Ateneo de Zamboanga University; Baliuag University; Bataan Peninsula State University; Batangas State University; Benguet State College; Bicol University; Bukidnon State University; Bulacan State University; Cagayan State University; Camarines Sur State Agricultural College; Capiz State University; Catanduanes State College; Cavite State University;
Cebu Doctors’ University; Cebu Institute of Technology; Cebu Normal University; Cebu State College of Science and Technology; Central Luzon State University; Central Mindanao University; Central Philippines University; Centro Escolar University; Centro Escolar University-Malolos; Colegio de Dagupan; Davao Oriental State College of Science and Technology; De La Salle University; De La Salle University-Dasmariñas; Don Mariano Marcos Memorial State University; Eastern Samar State University; Eastern Visayas State University; Far Eastern University; Filamer Christian College; Holy Angel University; Holy Name University; Ifugao State College of Agriculture and Forestry; Isabela State University; Jose Rizal University; Kalinga Apayao State College; Leyte Normal University; Leyte State University; Liceo de Cagayan University; Lyceum Northwestern University; Lyceum of the Philippines University-Batangas; Lyceum of the Philippines University-Manila; Manuel S. Enverga University Foundation; Mapua Institute of Technology; Mariano Marcos State University; Mindanao Polytechnic State College; ug uban pang unibersidad ug kolehiyo sa Luzon, Visayas ug Mindanao nga napili sa GSIS. (translated by RACalibo/PIA-7, Siquijor)
==============
Sektor sa prangkisa sa nasud nakahatag og kapin 1M nga trabaho
By Amorganda A. Saludar
CEBU CITY, Hunyo 20 (PIA) -- Kapin sa usa ka milyon ka mga Filipino ang nakakuha og trabaho gikan sa sektor sa franchising human ang Philippine Franchise Association (PFA) kusganon nga niduso sa pagpakatap sa naasoy nga industriya aron makamugna og dugang nga panginabuhian.
Gitataw ni PFA President Elizabeth Pardo-Orbeta nga sukad niadtong niaging tuig 1.1 milyones na ka mga Fiipino anga nakatrabaho lukop nasud gumikan sa franchise sector nga naglangkob sa micro, small ug medium enterprises (MSMEs).
Matud pa Orbeta nga niadtong 2000 ang talaan sa mga nakatrabaho pinaagi sa franchising sector niabot ngadto sa 274,482 apan paglabay sa onse ka tuig ang nahisgutan nga sektor nakahatag na 825,518 nga dugang trabahio ngadto sa mga Filipinos.
Ang gidaghanon sa mga prangkisa niadtong 2000 niabot ngadto sa 30,498, nitubo kini ngadto sa 125,000 pagka 2011 samtang niadtong mga dose na ka tuig ang nilabay nikabat lamang ngadto sa 598 ang gidaghanon niini samtang medyo nadoble kini niadtong miaging tuig ngadto sa 1,300.
Dugang pa usab ni Orbeta nga ang turn-over sa sales sa US dollars nisaka ngadto sa kapin 200 porsyento gikan sa $3 bilyones niadtong 2000 ngadto na sa $11
Matud niya nga nagpakita lamang kini unsa ka ginansiya ang patigayon sa franchising diin dugang pa niya ang franchising napili na option alang sa pagpamuhunan.
Sumala pa ni Orbeta nga ang sektor sa franchising kaalyado na sa pagmugna og trabaho nga nakatampo usab og dako sa ekonomiya sa nasud.
gikutlo sa presidente sa PFA ang popular nga mga dagkong fast food chains kinsa mga establisamento nga miyembro sa PFA sama sa Jollibee ug Max Fried Chicken, ingon man Mr. Quickie.
Matud pa niya nga ang Jollibee adunay kapin sa 1,500 ka mga outlets lukop nasud diin nagpatrabaho og kasagaran 55 ka mga empleyado matag outlet samtang ang Max adunay kapin 110 ka mga branches ug adunay kasagaran 28 ka mga empleyado ug ang Mr. Quickie aduna usa’y 190 ka mga oulets nga aduna’y minimum nga tulo ka mga trabahante.
Matud pa nga kini lamang nga mga kompaniya nakapatrabaho ug dul-an milyon ka mga Fiipino.
Ug niadto lamang niaging semana ang mga opisyales sa PFA nianhi sa Sugbo alang sa pag anunsyo sa pagbukas sa ilang buhatan dinhi isip kabahin sa ilang agresibo nga kampaniya pagpa-usbaw sa patigayon sa franchising dinhi ug gawas sa nasud. (AS/PIA-7, CEBU)
